Ch'iqtaku

$\frac{1}{4}+\frac{3}{4}=1$

Ch'iqtaku, Patmaku icha P'aki yupay (kastilla simipi: fracción) nisqaqa rakisqa (patmasqa), mana hunt'a kaq, mana k'apak kaq, yupaymi.

Ch'iqtakuqa iskaynintin hunt'a yupayniyuqmi: yupama, rakina yupay icha rakiriq yupay nisqa hanaqpi qillqasqa, patmama icha rakiq yupay nisqa urinpi qillqasqa.

Ch'iqtaku yupayqa (c) kaqllam yupama (a) patmamawan (b) rakisqa: c = a / b.

Kay hinam chay ch'iqtakuta ninchik: a b ch'iqta icha a b patma icha a b t'aqa.

Ahinataq 3/4 kay hinatam ninchik: kimsa tawa ch'iqta icha kimsa tawa patma icha kimsa tawa t'aqa.

1/4 nisqataq kay hinatam ninchik: tawa ch'iqta icha tawa patma icha tawa t'aqa.

Hunt'a yupaypa iskay kaq phatmanqa kuskan nisqam.

$\frac{1}{2}=kuskan$

Yupamata patmamawan rantimpaspaqa, ch'iqtakup t'ikrasqa yupaynintam chaskinchik.

Ch'iqtaku yupaykunata yapanapaq icha qichunapaqqa, paqta patmamayuq ch'iqtakukunatam (paqta rakiqniyuq p'aki yupaykunatam) ruranchik. Chaypaqqa yupamata patmamatapas kaqlla hunt'a yupaywanmi miranchik:

$\frac{a}{d}+\frac{b}{d}=\frac{a+b}{d}$

$\frac{a}{d}-\frac{b}{d}=\frac{a-b}{d}$

Ch'iqtakuta hunt'a yupaywan miranapaqqa yupamallatam hunt'a yupaywan miranchik:

$\frac{a}{d}*b=\frac{a*b}{d}$

Iskay ch'iqtakunatataq miranakunapaq iskaynintin yupamakunatam miranachinchik, iskaynintin patmakunatapas miranachinchik:

$\frac{a}{d}*\frac{b}{e}=\frac{a*b}{d*e}$

Ch'iqtakuta huk ch'iqtawan rakinapaqtaq ñawpaq ch'iqtakuta iskay ñiqin ch'iqtakup t'ikrasqa yupaywanmi miranchik:

$\frac{a}{d}/\frac{b}{e}=\frac{a*e}{d*b}$